Stine Jensen

De identiteit van het Nederlandse tafelen

Het woord 'tafelen' is een Nederlands werkwoord. Tafelen is verbonden met de tafel, zoals de Engelsen een werkwoord hebben dat aan een stoel is gekoppeld: 'chairing', dat de Nederlanders weer niet kennen. Alleen kun je niet tafelen in het Nederlands. 'Ik tafel' is geen gangbare uitdrukking. Tafelen houdt ongeveer alle activiteiten in die we rondom de tafel doen: drinken, kletsen, eten en lachen. Nederlanders vinden tafelen ook 'gezellig', nog zo'n Nederlands woord dat lastig in het Engels te vertalen is; 'cosy' misschien. 'Lekker gezellig tafelen' is een typisch Nederlandse uitdrukking. Lekker is ook een typisch Nederlands woord - we gebruiken het voor bijna alles: lekker weer, lekker wandelen, lekkere vent. Op z'n Hollands betekent: 'lekker gezellig tafelen'.

Zelf ben ik geen Nederlandse. Ik ben een Deense. Ik groeide op in een Deens huis in Nederland en werd opgevoed met Deense tafelmanieren en gewoonten, die, kan ik u verzekeren, nogal verschillen van de gewoonten van mijn Nederlandse tafelgenoten. In Deense films kun je enkele mooie voorbeelden zien van een etentje, zoals in Festen of Babettes Feast. De gesprekken zijn ingetogen en op niveau, we knikken veel naar links en rechts, proosten veelvuldig en vermijden zorgvuldig pijnlijke gespreksonderwerpen als politiek of seksuele gezondheid. Totdat de alcohol begint te werken en iemand tegen zijn glas tikt om te gaan speechen, waarbij allerlei gênante waarheden de revue passeren.

Ook Nederlanders hebben zo hun eigen beroemde stijl. Laat me u vertellen hoe ik de Nederlanders heb leren kennen als gast in mijn huis. Hij of zij komt binnen met een eigen fles wijn - de Fransen zouden beledigd zijn als je dit deed, want dan suggereer je dat hun wijn niet goed genoeg is - vraagt onmiddellijk waar het toilet is en brengt daar meestal een bezoek aan, bekijkt met opgewekte nieuwsgierigheid je hele huis (er wordt verwacht dat je een rondleiding geeft) en put zich uit in tal van opmerkingen en aanbevelingen ('mooie gordijnen!' 'Waar slaap je eigenlijk?' 'Je kunt van deze slaapkamer gemakkelijk twee kamers maken!') Om een opsomming te geven van de Nederlandse identiteit: open, pragmatisch, eerlijk en gericht op gelijkwaardigheid, maar ook enigszins onbeleefd, simpel en bijzonder direct.

De Nederlanders staan al eeuwen bekend om deze eigenschappen. Daar waar de rest van Europa sociale manieren kreeg, deelden de Nederlanders nog steeds dezelfde mok aan tafel en aten van hetzelfde bord. De Nederlandse filosoof Erasmus publiceerde in de 15e eeuw een boek met tafelmanieren voor kinderen, in een poging te verbeteren wat hij beschouwde als de Nederlandse identiteit: simpel, onbeleefd, luidruchtig, boerend en windend aan tafel. Kinderen moesten vanaf dat moment hun handen wassen voordat ze aan tafel gingen en mochten geen slokje nemen voordat ze hun mond met een servet hadden afgeveegd, zo luidde zijn advies. Het duurde tot de 18e eeuw voordat Nederlanders hun eigen bord, glas, vork en mes kregen.

Nederlanders mogen dan niet beroemd zijn vanwege hun tafelmanieren, ze zijn wel beroemd om hun schilderijen - waarin hun slechte tafelmanieren trouwens ongelofelijk mooi worden afgebeeld. Die schilderijen laten de Nederlandse identiteit perfect zien.

Denk aan het beroemdste voorbeeld van de Nederlandse kunstgeschiedenis, noem het het ontstaansmoment van de kunst van het Nederlandse 'tafelen', zo u wilt. Een iconisch schilderij dat u waarschijnlijk allemaal kent: Vincent van Gogh, De aardappeleters. Vincent van Gogh maakte dit schilderij in 1885 bij een boerenfamilie in Nuenen. Zo leefden en aten de Nederlanders: allemaal samen om een kleine tafel, gezeten op houten stoelen, met zo weinig mogelijk licht en een pan aardappels in het midden. De kenmerkende Nederlandse maaltijd bevat nog steeds datzelfde ingrediënt, opgeleukt met wat vlees en gezondheid: Vleesje, aardappelen, groenten. Je kunt alles met een vork fijnmaken - deze typisch Nederlandse gewoonte heet 'prakken'. En als ze het niet op hun eigen bord doen, doen ze het in de pan, die ze vervolgens op tafel zetten. Stamppot, fijngestampte aardappels met een soort groente, je kunt het zo gek niet bedenken of het bestaat: andijviestamppot, zuurkoolhutspot. De Nederlanders maken een holletje, een kuiltje in het midden. Waarom? Wie weet, de Nederlanders zijn ook beroemde dijkenbouwers.

Nederlanders kunnen zelfs zonder tafel eten, als ze willen opschieten. Ze halen dan gewoon hun maaltijd uit een muur in de stad. 'Uit de muur eten' heet dat hier.

Gelukkig heeft de Nederlandse keuken en de kunst van het tafelen zich ontwikkeld en prachtige dingen tot stand gebracht. Zo hebben ze hun traditie van een robuuste attitude laten doorklinken in een serie schitterende Nederlandse design tafels, zoals die van Arco, als waarborg voor een avond 'lekker gezellig tafelen'.