Wim van Ast

TIJDLOOS EN EENVOUDIG, MAAR VOL TECHNIEK

Zijn ontwerp voor tafel Essenza is al 25 jaar een klassieker. Willem van Ast – derde generatie in familiebedrijf Arco – over het geheim van een goed product. ‘Het was hét antwoord op de landelijke eiken tafel.’

‘Sober, logisch, minder is meer.’ Dat waren de uitgangspunten van Essenza, vertelt Willem van Ast als we elkaar ontmoeten in Design Post Amsterdam. We zitten – niet aan een Essenza overigens – omringd door tafels van Arco, op stoelen uit de eigen collectie. Aan de wand hangt een enorme foto van de bossen van Winterswijk, een beeld uit de campagne ‘Local Wood’, ingezet door zijn zoon en sinds 2011 opvolger Jorre van Ast. N51°56.565e6°46.707 staat in de linkerhoek. Het zijn de coördinaten van de Kottenseweg in Winterswijk. ‘Daar groeide ik op’, wijst Van Ast. En soms – zo filosofeert hij – vraagt hij zich af of die omgeving van invloed is op zijn manier van denken en ontwerpen. ‘De dynamiek van de stad bereikt ook de bossen van de Achterhoek uiteindelijk, maar in een andere concentratie. Het gaat meer over de essentie, minder over de ruis.’Hij kan zich nog goed herinneren hoe de Essenza tot stand kwam eind jaren negentig van de vorige eeuw. Het was de tijd waarin massief eiken tafels gewild waren, van het landelijke soort. Maar er was ook behoefte aan een moderne versie van de eiken tafel. ‘Dat was het kader. Uiteindelijk is Essenza een tafel met bijzondere details, maar het beeld blijft eenvoudig en sober.’

Van Ast maakte een robuuste tafel, zonder overmatig veel materiaal te gebruiken. ‘Een boom doet er honderd jaar over om te groeien, met dat hout wil je verantwoord omgaan.’ Zo geeft de aangezette lijst het blad optisch volume, terwijl het blad zelf minder dik is. ‘De poten zijn ‘knockdown’, zodat de tafel in een plat pakket geleverd kon worden. Dat was ook nieuw voor Arco.’ Het lukte Van Ast – samen met de vakmensen in de fabriek van Arco – om het beste uit het materiaal te halen. De tafel straalt eenvoud uit, maar er zit heel veel techniek in. ‘Om het hout onder alle omstandigheden goed in vorm te houden, zijn spanners in het blad verwerkt. Een klos in het blad zorgt voor stabiliteit om grote lengtes te overbruggen.’ En dat is nodig, zeker voor de nieuwe XL-versie van de Essenza.

Een extra kwaliteit zit in de verwerking van het hout. Er is afwisseling in kwartiers en dosse gezaagde planken, en in smallere en bredere stroken. Kwartiers hout is haaks op de groeiringen gezaagd, dat geeft het hout een lijnenmotief. Dosse hout is evenwijdig gezaagd is aan de jaarringen, dat geeft vlammen in het hout. Van Ast wijst het aan in het blad van de tafel waaraan we zitten. Het patroon in de tafel is subtiel, met hier een daar een kleine vlam. Het blad is samengesteld uit stroken van verschillende breedte, die rechtdoen aan het ‘ontwerp’ van het hout en van het tafelblad. ‘Spelen met houtstructuren zorgt voor rust in het blad. Laat je dit over aan een machinaal proces, dan krijg je vaste breedtes, repetering en een kunstmatig effect.’

Hij denkt en werkt als een meubelmaker, geeft hij toe. ‘Ik volgde het Hout- en Meubileringscollege toen ik besloot bij mijn vader in het bedrijf te gaan. Als vormgever ben ik autodidact, dat vak heb ik in de praktijk geleerd.’ Vanaf halverwege de jaren zeventig – toen Van Ast aan het roer kwam van het familiebedrijf – besloot hij de overstap te maken van klassieke naar moderne meubels. ‘Het was nodig te veranderen, en gelukkig is dat goed gelukt.’ Later besloot hij flink te investeren in het machinepark van de fabriek in Winterswijk. Van die voorsprong profiteert het bedrijf nog altijd. Voor het eeuwfeest van Arco in 2005 nodigde Willem van Ast twaalf ontwerpers uit om een ontwerp te maken. Hij daagde ze uit om mee te denken over de toekomst van het familiebedrijf. Ineke Hans, Joris Laarman, Studio Job en Bertjan Pot; het waren niet de minste ontwerpers die meededen. ‘De Slim tafel van Bertjan Pot was een van de ontwerpen voor dat project, het laat heel goed zien wat onze toekomst is: sterk ontwerp, vakmanschap, hoogwaardig materiaal maar ook efficiënt gebruik daarvan. De Slim Table is nog essentiëler dan de Essenza, als je het zo bekijkt.’

In 2011 droeg Willem het stokje over aan zijn zoon, ontwerper Jorre van Ast. ‘Ik voel me nog heel betrokken bij het bedrijf, maar maak bewust ruimte voor Jorre. We lijken veel op elkaar, dan moet je niet op elkaars lip zitten.’ Jorre borduurt verder op de nalatenschap van zijn vader. Hij brengt Arco terug bij de essentie: tafels maken. Maar ook bij de wortels van het bedrijf. De Achterhoekse bossen, de vakmannen in de werkplaats en de herkomst van het hout spelen een belangrijke rol in de uitstraling. Jorre richt zich – naast de particuliere markt, waarin Arco van oudsher sterk is – ook nadrukkelijk op de projectenmarkt. De Essenza speelt daarin een belangrijke rol. ‘Dat juist een bedrijf als Apple heeft gekozen voor de Essenza voor het nieuwe hoofdkantoor in Amerika, vervult me met blijdschap en trots.’ Apple liet zich overtuigen door ‘de zelfbeheersing in het ontwerp’, en dat is een groot compliment. Honderden Essenza’s zijn inmiddels gemaakt voor de verblijfsruimtes van het kantoor, net als een aantal speciaal voor Apple ontworpen meubels. ‘En zo versterkt Essenza de internationale en projectmarkt voor Arco, iets mooiers had ik niet kunnen bedenken.’